ඇසළ පෝය ඉන්දියාවේ පුරාණෙයේ පටන් පැවතගෙන ආ ආෂාඪ උත්සවය මුල්කොට ඇසළ උත්සවය ඇරඹිනැයි සැලකේ. ඇසළ උත්සවය විෂ්ණු දෙවියන්ගේ උත්පත්තිය සිහිගැන්වීම හා ඔහු අසුරයන් ජයගැනීම සැමරීමටත් දෙවියන් මුල්කොට උත්සව පැවැත්වීමටත් යොදාගෙන ඇත. ජාතකට්ඨ කථාවේ ද පුරාතන ඉන්දියාවේ ඇසළ මාසයෙහි පැවති නැකැත් සැණකෙළියක් ගැන සඳහන් වේ. කිඹුල්වත්පුර සතියක් පුරා පැවති එම සැණකෙළියට සුද්ධෝදන මහරජුගේ අග මෙහෙසිය වූ මහාමායා බිසව ද සහභාගි වූ බව කියැවේ.
බෝසතාණන් වහන්සේ දේවාරාධනයෙන් පස්මහ බැලූම් බලා තුසිත දෙව්ලොවින් චුතව දඹදිව කපිලවස්තුපුර සුද්ධෝදන මහරජුගේ අග මෙහෙසිය වූ මහාමායා මව්කුස පිළිසිඳ ගැනීමත්, සිදුහත් කුමරු පෙම්බර සයෝදරාවන් සරණ කොටගෙනැ රජසැප, කම්සැප මැනවින් විඳ පිළිවෙලින් ජරා (මල්ලෙක්, ව්‍යාධි (රෝගියෙක්), මරණය හා අවසන පැවිදි රුවක් යන සතර පෙර නිමිති දැක සසරට කලකිරී එදිනම උපන් සුරතල් රාහුල පුතා හා පෙම්බර සයෝදරාවන් හැරදමා අභිනිෂ්ක‍්‍රමණය කළේත් සසරින් එතෙරෙව බුදුවී බරණැස මිගදායේ ඉසිපතනයේ විසූ පස්වග තවුසන් සොයා ගොස් ප‍්‍රථම ධර්ම දේශනාව නම් වූ ධම්මචක්කපවත්තන සූත‍්‍ර දේශනාව සිදු කොට වදාළේත් ලාභ සත්කාරයන් උදෙසා ලොව මුලාවේ හෙළමින් වංචා කෙරෙමින් සිටි පූර්ණ කශ්‍යප, මක්ඛලිගෝසාල, අජිතකේෂකම්බල, කකුධකත්‍යායනය, සංඤය බෙල්ලට්ටිපුත්ත, නිඝණ්ඨනාථ පුත්ත යන තීර්ථකයන් සය දෙනාගේ මාන මතනය කර බුදුරජාණන් වහන්සේගේ බුද්ධානුභාවයෙන් පැන නැගි අඹරුක් සෙවණෙහි යමා පහ පෙළහර පෑයේත් පූර්ව බුදුවරුන්ගේ සිරිත අනුව තව්තිසාවේ සක‍්‍රයාගේ පාණ්ඩුකම්බල ශෛලාසනය පිළිගෙන එහි වස් වැස මාතෘ දිව්‍ය රාජයා ඇතුළු දේව පිරිසට අභිධර්මය දේශනා කළේත් ඇසළ පුර පසළොස්වක පොහොය දිනයකය.
